Ehad ile Vahid arasındaki fark üzerine

Hayır, değildir. Vahid ayrı bir isim. EHAD, ‘Tek’ anlamına gelirken; Vahid, ‘bir’ anlamını ihtiva eder. Dolayısıyla Allahû Teâlâ’nın ilâhlık mertebesi ayrı, rububiyet mertebesi ayrıdır. Ulûhiyet (ilâhlık ile alâkalı) mertebesi ayrıdır.

EHADİYET mertebesi dediğimiz bir mertebe vardır; VAHİDİYET mertebesi dediğimiz başka bir mertebe vardır. Bunlar birbirinden farklı şeylerdir.

Tecellide de; ALLAH isminden ve EHAD isminden tecelli olmaz; çünkü Allahû Teâlâ’nın Ehadiyeti kendine münhasırdır.

Ehadiyeti şöyle ifade edelim; Nûr-u Muhammedî, Hakîkat-i Muhammedî dediğimiz o varlığa çıkışı Allahû Teâlâ Ehadiyet isminin mertebesinden çıkarttı ama, mahiyeti hakkında bilgimiz yok. Yani Ehadiyetten o Vahidiyete çıkış nasıl oldu bir bilgimiz yok.

O Vahid dediğimiz ‘bir’i, o ‘bir’ şeyi yarattı Allahû Teâlâ. O ‘bir’ şeye biz ne diyoruz ? Hakîkat-i Muhammediye, Nûr-u Muhammediye. Sebepsiz olarak yaratılan o ilk şey, o ‘bir’ şeyden ise bütün her şeyi yarattı.

Vahidiyeti anlamak; Nûr-u Muhammediyeyi anlamak demektir. Ehadiyet kapısı ise bize kapalı, ordan tecelli yok. Sadece Ehadiyet olarak biliyoruz onu ama Ehadiyetin mahiyeti nedir bunu bilemeyiz. Çünkü bizim çıkabileceğimiz nokta, kavrayabileceğimiz nokta; Vahidiyeti ciheti ile Nûr-u Muhammadiyedir. Hakîkat-i Muhammediyeyi kavrayabiliriz yani oraya kadar idrak edebiliriz; onun ötesindeki Ehadiyeti bilgi olarak biliriz, mahiyetini bilemeyiz.

Allah ismi bütün isimleri cem edendir. Bir o tarafı var, bir de Allah ismi Zât’a işaret eder. Zât’a işaret etmesi hasebi ile Zât’tan tecelli olmaz. Allah isminden tecelli olmaz derken bunu kast ediyor Muhyiddin İbnü-l Arabî.

Çünkü yine Fütûhât’ta farklı yerlerde söylemişti, dile getirmişti. Zât’î tecelli, perdesiz olmaz. Perdeler neler ? diğer isimler.. Zât’i tecelli asla ve kat’a perdesiz olmaz.

İşte Ehad’dan da tecelli yok, Allah isminden de tecelli yok. Burada Allah ismi Zât’a işaret etmesi hasebi ile kullanılıyor; yani Allah’ın Zât’ından direkt tecelli olmaz âleme. Ancak perde gerisinden, perde ile birlikte tecelli olur -ki perdelerde diğer isimleridir. Allah’ın diğer isimleri de burada perde hükmündedir.

Allah en doğrusunu bilir.

Ahmet Şahin Uçar